تهران- با بازگشایی مدارس بسیاری نگران گسترش همه‌گیری کرونا هستند اما به اعتقاد یک عضو کمیته اپیدمیولوژی ستاد مقابله با کرونا، با برنامه‌ریزی و نظارت دقیق می‌توان بار ناشی از بازگشایی مدارس را به حداقل رساند.
سال تحصیلی جدید از ۱۵ شهریورماه آغاز شد. تا پیش از شروع بازگشایی مدارس اما و اگرهای بسیاری درباره بازگشایی مدارس اعلام شد. برخی که مخالف حضور دانش آموزان در مدارس بودند آن را باعث گسترش همه‌گیری دانسته و اعلام کردند که آموزش باید به صورت غیرحضوری و مجازی انجام شود. در این میان برخی نیز اعلام کردند نباید دانش‌آموزان قربانی شرایط کنونی شده و باید خود و کشور را با این وضعیت تطبیق دهیم.
محسن حاجی‌میرزایی وزیر آموزش‌وپرورش نیز که این روزها به واسطه بازگشایی مدارس روزهای پر مشلغه‌ای را پشت سر می‌گذارد بارها اعلام کرد که در همه مناطق کشور، پروتکل‌های سختگیرانه‌ای در مدارس اعمال خواهد شد. وی یک روز پیش از بازگشایی مدارس در پاسخ به ابهام‌های بازگشایی مدارس اعلام کرد در همه جا مدارس حضوری خواهد بود و همه دانش‌آموزان باید روز شنبه در مدارس حضور داشته باشند. اما پیش از آن اعلام شده بود مدارس براساس مناطق قرمز، زرد، سفید تقسیم‌بندی شده و بازگشایی می‌شوند.
به گفته وی، در جلسه‌ای که با وزارت بهداشت تشکیل شد به این نتیجه رسیده‌اند که بین این وضعیت‌ها فاصله زیادی وجود ندارد و حتی در مناطق سفید نیز عدم رعایت پروتکل‌ها می‌تواند سبب شیوع بیماری شود بنابراین در همه مناطق کشور جدا از وضعیت سفید، زرد و قرمز یک پروتکل بهداشتی اجرا خواهد شد و دانش‌آموزان در مدرسه با شرایط خاص حضور خواهند داشت.
آیا مدارس باید باز می‌شد؟
حمید سوری استاد دانشگاه شهید بهشتی و عضو کمیته اپیدمیولوژی ستاد مقابله با کرونا در گفت‌وگو با ایرناپلاس در این باره می‌گوید: بازگشایی مدارس در برنامه بسیاری از کشورها گنجانده شده است و بسیاری به این سمت می‌روند زیرا نمی‌توان نسل آینده را قربانی شرایط کنونی کرد. بنابراین مدارس باید باز شوند اما به شرط و شروطی. این شرط و شروط تابع برنامه‌ریزی متناسب با شرایط کشور است. این موضوع یک مساله ملی است و مشارکت همه ذینفعان در آن مهم است.
به گفته سوری، ذینفعان این ماجرا را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد. گروه نخست، ذینفعان درونی هستند شامل دانش‌آموزان، معلمان، مدیران، والدین، اما گروه دوم، ذینفعان بیرونی هستند که پلیس، مسئولان حمل‌ونقل و شهرداری و ... را شامل می‌شود.
پروتکل‌های بهداشتی و سختگیرانه در چه شرایطی اثربخش هستند؟
امروز پروتکل‌هایی در دنیا طراحی و نوشته شده است که اصول کلی از محافظت در برابر این بیماری را نشان می‌دهد اما عاقلانه این است که این اصول با توجه به شرایط کشور بومی‌سازی شود. سوری با اشاره به این مطلب می‌گوید: موضوع دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد اینکه آنچه که روی کاغذ می‌آید الزاما نمی‌تواند موثر باشد و نتیجه آن چیزی باشد که ما دنبال آن هستیم. مگر اینکه برخی اقدامات مهم در کنار آن انجام شود.
نخستین اقدام این است که انجام پروتکل‌ها برای همه ذینفعان مشخص و مورد پذیرش باشد. دومین اینکه باید ضمانت اجرایی برای آن تدوین شود. این ضمانت اجرایی به این معناست که مانند هر رخداد اجتماعی دیگری که هر زمان فردی تخلف می‌کند جریمه می‌شود و کسی که تمکین می‌کند تشویق می‌شود باید سیستمی به این صورت برای حسن انجام کار شکل بگیرد.
وی می‌افزاید: ما نیاز به فرآیند مدیریتی مدون و تعریف شده‌ای داریم که این فرآیند نظارتی هم برای شدت عمل برای پروتکل‌ها باشد و هم به اتفاقاتی که در حال رخ دادن است نظارت کند.
سوری ادامه می‌دهد: ما یک نظام مراقبتی و ارزشیابی نیز نیاز داریم. مراقبت و ارزشیابی نه به این معنا که آیا افراد به دستورالعمل‌ها تمکین می‌کنند یا نه بلکه به این معنا که متوجه شویم اثر بخشی این مداخلات در مناطق مختلف به چه صورت بوده است. از آنجا که سیاست‌های مربوط به شیوع کووید-۱۹ همانند ماهیت خود ویروس و بیماری، سیال و ثابت نیست در نتیجه نیاز است سیستم مراقبتی و نظارتی ما هم مرتب مورد ارزیابی و تجدید نظر قرار گیرد.
ضرورت تفکیک برنامه‌ریزی برای مدارس هر استان
پیش از شروع و بازگشایی مدارس، وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد حضور در مدارس با توجه به وضعیت شهر و استان مورد نظر از نظر شیوع کرونا و بر پایه وضعیت سفید، زرد و قرمز خواهد بود. بر این اساس قرار شد در مناطق با وضعیت قرمز، آموزش‌ها به‌صورت مجازی و از طریق شبکه شاد و سایر روش‌های الکترونیکی انجام شود.
همچنین در مناطق سفید، آموزش‌ها به صورت حضوری بوده و دانش آموزان و معلمان در مدارس حضور پیدا کنند. در مناطق با وضعیت زرد از نظر شیوع ویروس کرونا هم آموزش‌ها ترکیبی از ۲ روش حضوری و غیرحضوری باشد.
سوری معتقد است برنامه‌ریزی کردن فقط بر پایه وضعیت قرمز، زرد و سفید راه به جایی نخواهد برد. زیرا شرایط نسبی و سیال است. یک استان ممکن است این هفته یک شرایطی داشته و هفته آینده شرایط دیگری. همچنین باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که تناسبی میان سخت‌افزار و نرم‌افزار آموزش دانش‌آموزان وجود داشته باشد. ما نمی‌توانیم نسخه‌ای که برای مدرسه‌ای در شمال تهران می‌نویسیم برای مدارس یک شهر در استان سیستان و بلوچستان نیز صادر کنیم. در واقع شهرستان‌ها و مناطق مختلف کشور آزادی عمل بیشتری برای سیاست‌گذاری، تصمیم‌گیری و تغییر مورد نیاز داشته باشند تا منطبق با شرایط خود تصمیم بگیرند.
ضرورت هوشیاری خانواده‌ها
خانواده‌ها به عنوان یکی از ذینفعان نباید فضا را به حدی منفی کنند که اثرات سوء برای فرزندانشان داشته باشد. باید هوشیار باشند که در کنار این فرزندانشان هشدارهای لازم را هم دریافت کرده باشند. سوری با اشاره به این موضوع می‌افزاید: از آنجا که ما نمی‌توانیم ناظری بر حسن اجرا دستورالعمل‌ها در همه‌جا داشته باشیم به طور قطع باید با آموزش‌های مناسب و موثر این کار را انجام دهیم.
به گفته وی علاوه بر این باید بعضی از تصورهای غلطی که درباره کودکان وجود دارد نیز اصلاح شود. باورهایی مثل اینکه کودکان مبتلا نمی‌شود یا نقشی در ابتلا ندارند. اتفاقا کودکان بسیار در این ماجرا نقش دارند و از آنجا که قدرت تحرک آنها خیلی بیشتر از بزرگسالان است احتمال ابتلا و مرگ هم دارند؛ هرچند نسبت آن به بزرگسالان کمتر است اما وجود دارد.
در این میان خانواده‌ها باید برخی از حقایق را درباره دانش‌آموز خود درک کنند. کودکان درکی نسبت به شرایط و موقعیت خطرناک ندارند زیرا اغلب تجربه آن را نداشته و قدرت تحلیل شرایط را ندارند. نباید انتظار داشت که درکی که بزرگسالان دارند را کودکان هم داشته باشند بنابراین باید شیوه‌های آموزش و تغییر رفتار متناسب به سن آنها باشد.
علاوه بر این، تفاوت در سنین مختلف مدرسه را نیز باید در نظر گرفت. در بزرگسالان یک ۳۰ ساله با ۴۰ ساله فرقی به لحاظ درک و رفتار ندارد اما یک کودک ۷ ساله با ۱۰ ساله تفاوت‌های زیادی دارد؛ برای همین نباید برای کودکان در سنین مختلف نیز نسخه واحدی پیچید و انتظار داشت اثر بخشی و کارآیی یکسانی داشته باشد.
مدارس باید چه نکاتی را در نظر بگیرند؟
سوری درباره مدارس می‌گوید: مدارس شرایط متفاوتی دارند؛ فیزیک و فضای محیط یک طرف قضیه است که در پروتکل ها دیده شده اما اینکه چطور این فضا با شرایط کنونی تطبیق داده شود اهمیت زیادی دارد.
پیشنهاد وی به آموزش و پرورش در مناطق و نواحی مختلف این است که از مشاوره‌های مرتبط با افراد متخصص این همه‌گیری استفاده کنند. این متخصصان می‌توانند در تصمیم‌گیری‌ها، بهتر کمک کنند. این متخصصان ممکن است در انجمن‌های اولیا و مربیان حضور داشته باشند یا از بیرون برای همکاری دعوت شوند. اینگونه نخواهد بود که یک پروتکل نوشته شود و فردا این پروتکل در پیشگیری از گسترش و شعله‌ورتر کردن همه‌گیری معجزه کند.
سوری می‌افزاید: از نظر اپیدمیولوژی، هر تجمعی می‌تواند قابلیتی برای افزایش همه‌گیری باشد، حالا فرقی نمی‌کند این تجمع در مدرسه، مجموعه ورزشی یا مراسم مذهبی باشد. بنابراین این نگرانی بالقوه برای ما وجود دارد که با بازگشایی مدارس، اندازه شیوع بزرگتر شده و منحنی آن بالاتر رود. به همین دلیل باید شرایطی اتخاد کنیم که نظارت و ارزشیابی درستی داشته و با به‌کارگیری آن متناسب با شرایط، بار ناشی از این اتفاق را به حداقل برسانیم./ایرناپلاس
