دكتر حشمت اله عسگري- سايت خبري ويرا - در طول چهل سال گذشته بدون لحاظ انتخابات ميان دوره اي تاكنون شاهد برگزاري ده دروره انتخابات مجلس شوراي اسلامي بوده ايم و اكنون در شرف برگزاري يازدهمين دوره انتخابات مجلس شوراي اسلامي هستيم.
در طول اين ادوار شاهد حضور كانديداهاي متعدد با سلايق و سوابق مختلف در عرصه انتخابات و نهايتا انتخاب عزيزاني بعنوان نماينده مردم استان ايلام در مجلس شوراي اسلامي بوديم. اكنون نيز عزيزاني در حال تصميم گيري براي ورود در عرصه انتخابات هستند كه بطور طبيعي خود را لايق مجلس ميدانند. اما واقعيتها همواره اين نبوده است هر چند در بحبوحه انتخابات مردم كمتر به شاخصه هاي يك كانديداي كارامد توجه دارند و متاسفانه در عمل و روزهاي منتهي به انتخابات مولفه هاي ديگري غالب مي شوند و آرا شكل احساسي به خود مي گيرد اين در حالي است كه همان يك روز انتخابات تعيين كننده ٤ سال سرنوشت منطقه مي باشد.
در اينجا بطور مختصر به بررسي برخي ويژگيهاي يك كانديداي كارآمد و شاخص انتخابات مجلس شوراي اسلامي از نظر نگارنده پرداخته مي شود؛
براي كارآمد بودن يك فرد كانديداي انتخابات مجلس شوراي اسلامي دو دسته شرايط لازم است. دسته اول شرايط لازم و دسته دوم شرايط كافي. منظور از شرايط لازم مجموعه شرايط عمومي و اختصاصي است كه منجر به تاييد صلاحيت افراد مي گردد از جمله اين شرايط؛ اعتقاد به اسلام، التزام عملي به اسلام، التزام عملي به انقلاب اسلامي و نظام جمهوري اسلامي ايران، تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران ، ابراز وفاداری به قانون اساسی و اصل ولایت مطلقه فقیه؛ داشتن مدرك كارشناسي ارشد و بالاتر و .... مي باشد.
بطور طبيعي همه نمايندگاني كه در ادوار گذشته وارد مجلس شوراي اسلامي شده انداز شرايط فوق برخوردار بوده اند لكن سوال اين است كه چرا به رغم شرايط فوق و حضور حداكثري مردم در پاي صندوقهاي راي، بجز در اندك مواردي در مجموع درجه تاثير گذاري نمايندگان استان در ادوار گذشته پايين بوده است؟ جواب اين سوال روشن است. دليل ناكارامدي عدم دارا بودن شرايط كافي نمايندگان استان در برخي ادوار بوده است، بگونه اي كه در صورت دارا بودن شرايط كافي در كنار شرايط لازم بطور قطع درجه كارآمدي ميتوانست بسيار بالاتر باشد. اما به راستي شرايط كافي كدامند؟ در ادامه به توضيح برخي از مهمترين شرايط كافي براي كارامد واقع بودن كانديداهاي انتخابات مجلس شوراي اسلامي پرداخته مي شود.
1. شناخت ساختار سياسي و مديريتي كشور؛ بديهي است كه هر نماينده براي اينكه بتواند پيشنهادات خود را در سطح كشور به كرسي بشناسد بايستي ساختار سياسي و مديريتي كشور را بشناسد تا به تعبيري به كاهدان نزند. اينكه گره هر كاري بدست چه كسي باز مي شود و اينكه حوزه اختيارات و حوزه عمل هر نهاد و سازماني در چه محدوده ايست نكته اساسي است كه هر كانديدايي بايد قبل از ورود به عرصه انتخابات بايد با آن آشنا شد. شناخت كشور و ساختار مديريتي آن چيزي نيست كه در كتابها نوشته شده باشد و كانديداها بتوانند مطالعه كنند بلكه اين امر اكتسابي بوده و كساني به آن واقف هستند كه ساليان سال در اين پيكره مديريتي بوده باشند. بار ها شاهد بوديم كه پيگيري هاي نمايندگان عليرغم صرف زمان زياد نتيجه اي در پي نداشته است. چرا كه اساسا مسير پيگيري توسط اونها اشتباه بوده است. دوران مجلس دوران كارآموزي نيست مساله سرنوشت حوزه انتخابيه است و هر دقيقه آن ميتواند سرنوشت ساز باشد. علاوه بر آن بخش عمده اي از توفيقات هر نماينده ميتواند به روابط پيشين اون فرد با بدنه مديريتي كشور برگردد و اين خود نيز اكتسابي است. دوران كوتاه مجلس قرار نيست با شكل گيري رابطه ها در اين دوران سپري شود. بنابرين شرط كافي نخست براي هر كانديدايي شناخت اكتسابي از ساختار مديريتي و سياسي كشور است.
2. تحصيلات توام با سابقه مفيد اجرايي، تعداد زيادي از كانديداها در زمان تبليغات بر درجه دكتري، پروفسوري، مرتبه دانشگاهي و ساير مدارج علمي خود تمركز مي كنند و بعضا عامه مردم به احترام اين مدارج به كانديداي خاصي توجه مي كنند. تجربه نشان داده است كه نمايندگاني كه صرفا با اتكا به تحصيلات عاليه و بدون سابقه كار مديريتي و اجرايي و سياسي وارد مجلس شده اند دوران خود را با كمترين تاثيرگذاري و بيشترين حاشيه سپري كرده اند. از آنجا كه نماينده مجلس مي بايست به تمام جوانب و امورات مردم واقف باشد لازم است در طول سنوات گذشته در حداقل ٣ جاي متفاوت و متنوع سابقه مديريت مفيد داشته باشد. نكته ديگر اينكه مهمترين وظيفه مجلس نظارت بر حسن اجراي قوانين است و كسي در اين مسير موفق است كه خود سالها باني اجراي قوانين در كشور بوده باشد و لذا فردي كه سابقه فعاليت اجرايي نداشته باشد هرگز درك صحيحي از اجرا و محدوديتهاي فراروي آن نداشته و لذا نميتواند ناظر خوب و موثري باشد. از اين رو شرط كافي دوم براي هر كانديداي انتخابات مجلس داشتن سابقه كافي مديريتي متنوع در كنار تحصيلات و مدارج دانشگاهي است.
3. تدبير و تشخيص بزنگاههاي تاريخي ؛ بديهي است كه مشكلات و نيازمنديهاي كشور فراوان و منابع مالي آن بسيار محدود است و لذا صرف اتكا و تلاش براي گرفتن بودجه عمراني اساسا نميتواند كاري را از پيش ببرد لازم است كه نمايندگان با تعامل با دستگاههاي اجرايي روشهاي نو را در پيگيري امورات بكار گيرند و در تامين منابع مالي با روشهاي جديد تدبير نمايند. كااين موارد ميتواند با همراهي دولت و ساير نمايندگان به لايحه يا طرح تبديل شده و حلال بسياري از مشكلات باشد. بطور طبيعي كانديدايي ميتواند در مجلس كارآمد باشد كه بتواند باني و طراح خوبي براي برخي قوانين باشد! همچنين همواره در مجلس ما شاهد بزنگاههايي در طول تاريخ هستيم كه هر كدام ميتواند منجر به تحول شود. در يك بند از قوانين جديد و يا اصلاح قوانين قبل ممكن است بگونه اي با تدبير كلمه اي گنجانده يا حذف شود كه در آينده و با ابلاغ قانون بتواند نقش اساسي در منطقه بهمراه داشته باشد. كم نداريم در قوانين و مقررات كه حذف ويا اعمال يك كلمه منجر به برخورداري استان از يك موهبت شده و برعكس در اثر كم توجهي حذف يا اضافه شدن يك كلمه استان را از موهبتهاي بزرگتري محروم كرده است. از اين رو شرط كافي سوم براي هر كانديداي انتخاباتي داشتن تدبير و تسلط در تشخيص بزنگاههاي موثر است.
4. هنر صداقت، روشن است كه غالبا كانديداهايي كه در معرض انتخاب است براي تقويت ميزان آراي خود از هيچ وعده اي دريغ نمي كنند. شاهديم كه برخي نمايندگان با اينكه دوران نمايندگي اونها به پايان رسيد اما حتي نتوانستند پاسخگوي وعده هاي خود به نزديكان و اطرافيان خود باشند چه برسد به عامه مردم. روشن است كه اين وعده ها اساسا نشدني و يا براي عملي شدن با مقررات متعدد مواجه هستند چيزي كه در روز وعده نه كانديدا از آن آگاه بوده و نه فرد مدعي( چرا كه كانديد با هر قيمتي به صندليهاي مجلس چشم دوخته و با يك انشااله ي ساده اطرافيان خود را اميدوار مي كند غافل از اينكه همين افراد در دوران نمايندگي از ايشان مطالبه گري خواهند كرد). داشتن صداقت در گفتمان انتخاباتي باعث خواهد شد فرد منتخب با خيال راحت به عامه مردم فكر كند بدون اينكه كوپن هاي خود را براي افراد محدود هزينه كند. با اين تفاسير شرط كافي چهارم داشتن هنر صداقت توسط كانديداهاي مختلف است. تشخيص اين هنر بسيار ساده و در كلام و پوشش ... كانديداها به راحتي قابل درك است.
5. با مردم بودن و براي مردم كار كردن، نماينده مجلس با راي مردم وارد مجلس ميشود و لذا برنامه هايي كه دنبال ميكند نيز بايد با خواسته هاي عامه مردم سازگار باشد و براي سازگاري بيشتر لازم است نماينده بيشتر با گروههاي اجتماعي ارتباط داشته باشد و اين ارتباط هميشگي باشد نه مقطعي و تشريفاتي! با مردم بودن معنايش اين نيست كه نماينده در برنامه هاي اجرايي دولت و پشت دوربينها ظاهر شود و بجاي دولت و مديران دولتي گزارش عملكرد بدهد! يادمان باشد كه وظايف نمايندگان تقنيني و نظارت بر اجراست و اگر عملكردي لازم است براي مردم ارايه شود اولا مردم در طول سال مستمرا حس كنند و ثانيا محدود به اين دو وظيفه باشد. از اين رو شرط كافي پنجم براي كارآمدي هر نماينده اي با مردم بودن و براي مردم كار كردن است. اگر اين شرط تامين باشد مردم براي انتخاب شدن فرد مورد نظر مطالبه گري خواهند كرد نه اينكه فرد خود را در معرض انتخاب قرار دهد.
6. وجدان خود را قاضي كند! هر كانديدايي از نظر خود شاخص است و خود را برجسته ميداند و اين در حالي است كه افرادي با اين سطح از ويژگيها وارد مجلس شدند جز اتلاف وقت خود و مردم توفيقي نداشتند. بدور از انصاف نيست كانديداها خود را با رقبا قياس كرده و در صورت كارامدتر بودن آنها احساس وظيفه كند و با احساس تعهدي كه به استان دارد اجازه دهد سرنوشت به گونه اي رقم بخورد كه استان در مجموع منتفع گردد.
*دانشيار اقتصاد دانشگاه ايلام
