انتخابات؛ یا همه‌پرسی از نوعی دیگر

ویرا- عمران خودآموز

اصل ۵۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصریح می‌کند که در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اِعمال قوه‌ی مقننه از راه همه‌پرسی و مراجعه‌ی مستقیم به آراء مردم صورت گیرد. بر این اساس، قانون همه‌پرسی در جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۴ تیر ۱۳۶۸ به تصویب مجلس شورای اسلامی و آیین‌نامه‌ی اجرایی آن در تاریخ ۷ تیر ۱۳۶۸ به تصویب هیئت وزیران رسیده است.
از این رو، مراجعه‌ی مستقیم به آراء مردم-بر اساس اصل ۵۹ قانون اساسی- هم در چارچوب قانون همه‌پرسی و هم در قالب قانون انتخابات امکان‌پذیر است. حال، با وجود زمینه‌های قانونی یاد شده و طرح پیشنهاد همه‌‌پرسی از سوی مردم، نخبگان و حتی برخی مسئولان رسمی کشور، هیچ‌یک از مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی از سال ۶۸ تاکنون به همه‌پرسی (رفراندم) گذاشته نشده و تنها به برگزاری انتخابات بسنده شده است.
با این وجود، اگر انتخابات بازتاب خواست و اراده‌ی اکثریت جامعه باشد، چه در معنای سلبی و چه ایجابی آن می‌تواند به عنوان همه‌پرسی تلقی شود. لیکن، آنچه مایه‌ی نگرانی است کاهش معنادار مشارکت مردم در سه انتخابات گذشته طی سال‌های ۱۳۹۸، ۱۴۰۰ و ۱۴۰۲ است.
این کاهش مشارکت مستمر -که در مواردی به کمتر از ۱۰ درصد رسیده است- حاوی این پیام روشن است که اکثریت جامعه، شکل و محتوای انتخابات را واجد ویژگی‌هایی که بتواند خواست و اراده‌ی آنان را به رسمیت بشناسد و به کرسی بنشاند، نیست.
در عوض مقامات و مسئولان کشور و رسانه‌های حامی وضع موجود، هرگونه فعل و عمل اجتماعی، اعم از حضور مردم در مناسبت‌های مذهبی و ملی را- که مطلوب نظام سیاسی و جناح حاکم باشد- به عنوان همه‌پرسی قلمداد می‌کنند و در آخرین اظهارنظر، همسر رئیس جمهور فقید، تشییع جنازه‌ی ایشان و سایر همراهان را یک رفراندم بزرگ خوانده است. حال، سوال این است که وقتی” همه چیر رفراندم است، جز رفراندم”، چرا انتخابات که ارتباط وثیقی با صندوق رای و آرای عمومی شهروندان دارد، رفراندم یا همه‌پرسی قلمداد نشود؟!
بنابراین، باید منتظر ماند و دید که مردم ایران در انتخابات پیش‌رو که ۸ تیر ماه سال جاری برای انتخاب رئیس جمهور برگزار می‌شود، به جهت‌گیری کلی کشور و سیاست‌های موجود، آری می‌گویند یا خواستار تغییر و تحول اساسی می‌شوند و ارکان حاکمیت را در مقابل رای و اراده‌ی خود به تمکین وادار می‌کنند!